meer afbeelding >>

Voor de nieuwe woonwijken in de van de eerste decennia van de 20e eeuw was uitbreiding van het tramwegnet nodig en werden nieuwe trams aangeschaft. Deze zogenaamde 'Grootbordessers' waren decennialang de meest beeldbepalende Amsterdamse trams.

Huidige eigendom: Stichting Beheer Collectie Amsterdam Vervoer Museum

 


Object

Elektrisch motorrijtuig Grootbordesser

Gebruiker

Gemeentetram Amsterdam (GTA)

In bedrijf

1918 - 1960

Railcategorie

Lokale tram

Type / serie

Grootbordesser

In de eerste decennia van de twintigste eeuw zette de verstedelijking als gevolg van de industriële revolutie in ons land zich in hoog tempo door. Overal werd nieuwbouw vastgeplakt aan de 19e eeuwse stad, zo ook Amsterdam. Dankzij de Woningwet van 1901 kregen overheid en woningbouwverenigingen een steeds dikkere vinger in de pap van stedenbouw en volkshuisvesting, wat de kwaliteit zeker ten goede kwam.
Voor al deze nieuwe wijken was uitbreiding van het tramwegnet nodig en in de jaren 1910 werden zo'n tien nieuwe tramlijnen geopend, niet alleen naar het centrum, maar ook tussen de nieuwe wijken onderling.

De Grootbordesser

Hiervoor was opnieuw een groot aantal nieuwe trams nodig. Werkspoor leverde in die jaren 135 motorwagens, die zich met hun drie zijramen duidelijk onderscheidden van de Unions van vóór die tijd. Ze werden Grootbordessers genoemd, vanwege hun grote balkons aan de uiteinden. Door de grote balkons met dubbele deuren konden twee passagiers tegelijk in- en uitstappen; op de treden naar de balkons was daartoe met grote witte letters IN en UIT geschreven.
In 1918/19 werd een serie bijpassende bijwagens geleverd.

Modernisering

De passagiers zaten in de Grootbordessers aanvankelijk tegenover elkaar op twee lange banken in lengterichting, zoals in die tijd gebruikelijk was. Vanaf de jaren twintig zijn deze banken geleidelijk vervangen door de later gebruikelijke dwarsbanken.
De Grootbordessers werden afgeleverd in dezelfde kleuren als de Unions: donkerblauw met gelakte teakhouten panelen. Daarna kreeg ook dit type de nieuwe huisstijlkleuren van de Gemeentetram Amsterdam: een lichtere kleur blauw met grijs rond de raampartij.

Hét standaardtype

Na de Union-trams vormden de Grootbordessers de tweede grote serie stadstrams voor Amsterdam. Ze hadden een wat moderner vormgeving. De Grootbordessers waren lange tijd hét standaard-tramtype voor Amsterdam. Van 1910 tot 1960 waren ze zeer bepalend voor het Amsterdamse stadsbeeld; ze werden op bijna alle tramlijnen ingezet. In de jaren 1950 werden ze buiten dienst gesteld; 18 motorwagens werden tot werkwagens verbouwd, voornamelijk pekelwagens voor de sneeuwdienst.

De Grootbordesser als Railmonument

Er hebben 135 Grootbordessers gereden; verschillende zijn bewaard gebleven. Een aantal daarvan is ingeschreven in het Nationaal Register Railmonumenten.