>> meer afbeelding

Personenrijtuig NS ABC7301 is een typisch product van zijn tijd. Het is het eerste rijtuig van de nieuwe gladde stroomlijnvorm die in de jaren 1930 een radicale verandering betekende ten opzichte van de personenrijtuigen die tot die tijd gebouwd werden.

Huidige eigendom: Veluwsche Stoomtrein-Maatschappij


Object

Personenrijtuig ABC7301

Collectiehouder

Nederlandse Spoorwegen (NS)

In bedrijf

1935-1970

Railcategorie

Hoofdspoor

Type / serie

Bolkop / plan X

Met name in de 19e eeuw bleef het ontwerp van veel personenrijtuigen van de spoorwegen gebaseerd op dat van koetsen; onder meer de indeling in aparte coupe's was daarvan afgeleid. Met de komst van rijtuigen voor de elektrische treinen in de jaren 1920 verbeterde er een hoop: er kon van het ene naar het andere rijtuig worden gelopen via een doorgang en, niet onbelangrijk, er werd extra comfort aangebracht in de vorm van toiletten.
Pas in de jaren 1930 voltrok zich een echte revolutie in de vormgeving en bouwwijze van treinen. Gladde stroomlijn zou het beeld bij de spoorwegen gaan bepalen. De afgeronde uiteinden bezorgden de rijtuigen van dit type de bijnaam "bolkop".

In de periode 1935-1939 lieten de Nederlandse Spoorwegen 29 stalen rijtuigen volgens de laatste nieuwe inzichten bouwen bij de firma Werkspoor in Amsterdam. De rijtuigen waren speciaal bedoeld voor de internationale treinen vanuit bijvoorbeeld Amsterdam richting Duitsland. Personenrijtuig NS ABC7301 werd in dienst gesteld in 1935. Bijzonder was dat deze rijtuigen van zowel eerste, tweede als derde klasse compartimenten was voorzien.
Tot in de jaren 1950 lieten de spoorwegen verschillende series personenrijtuigen volgens dit ontwerp bouwen. Rijtuig ABC7301 deed dienst tot in de jaren 1970; zonder derde klas, want die was inmiddels afgeschaft.

Zo representeert dit rijtuig een belangrijke ontwikkeling in de geschiedenis van het Nederlandse railvervoer. Rijtuigen van het type 'bolkop' zijn bovendien tientallen jaren lang beeldbepalend op het Nederlandse spoorwegnet geweest.

De 'bolkop' als Railmonument

Na het werkzame leven bij de spoorwegen, was het de Veluwsche Stoomtrein-Maatschappij die het rijtuig in de collectie op nam. Personenrijtuig NS ABC 7301 is het oudste nog bestaande stalen rijtuig van het gestroomlijnde type 'bolkop' en bovendien het enig overgebleven exemplaar uit de vooroorlogse serie.

Van de (naoorlogse) bolkoprijtuigen zijn meer exemplaren bewaard gebleven, onder andere bij de Veluwsche Stoomtrein-Maatschappij. Het is de bedoeling van deze museumorganisatie uiteindelijk weer met een complete 'stam' bolkoprijtuigen te kunnen rijden.